Analiza: Milija Radović, dipl. inž. saobraćaja

Analiza: Milija Radović, dipl. inž. saobraćaja | 02.07.2020. | 7 minuta čitanja

PANDEMIJA COVID-19, JESMO LI ŠTA NAUČILI?

Čovjek vjerovatno više nauči od onog lošeg što mu se dogodi u životu, u smislu izvlačenja pouka, nego od događaja za koje kažemo da su bili dobri. Tako je i sa pandemijom Korona virusa i poređenjem sa stradanjem u saobraćaju.

Smrt je prestanak života konačno i bespovratno prekidanje svih životnih aktivnosti koje održavaju živi organizam. U Srbiji, pa i u regionu, prerana smrt znači umrijeti prije 70. godine, dok je u zemljama koje imaju visoke životne standarde ta granica pomjerena na više od 80 godina Osnovni uzroci za ovo su tumori, kardiovaskularne bolesti i nasilna smrt. Prema najnovijim podacima Svjetske zdravstvene organizacije nasilna smrt izazvana saobraćajnim nezgodama godišnje u svijetu odnese 1,35 miliona života. Svjedoci smo svakodnevnih žrtava izazvanih pandemijom virusa Korona. Da li svaka smrt, bez obzira na uzrok, ima istu „specifičnu težinu“. Za porodicu smrtno stradalog svaki gubitak člana porodice je podjednako težak i bolan. Da li se isto odnosi i na širu društvenu zajednicu? Da li je „uznemirenost šire društvene zajednice“ u smislu pažnje koja se posvećuje ovoj pojavi i u smislu spremnosti na preduzimanje preventivnih mjera da ne dođe do prerane smrti jednaka za sve uzroke smrti? Šta je zajedničko, a šta nije za smrt izazvanu Korona virusom i smrt u saobraćaju.

Šta smo naučili od pandemije COVID 19 ?

1. Ljudski život je neprikosnoven, nema ništa važnije od života ljudi.

Korona: Da bi se spasili ljudski životi niti jedna mjera nije pretjerana: zabrane javnog okupljanja, zabrane obavljanja niza djelatnosti (ugostiteljske, zanatske, ...), zabrana svih sportskih događaja, zabrana kretanja (jednodnevna ili višedenevna u vidu policijskog sata) i slično.

Saobraćaj: Nametanje i najblažih ograničenja kroz Zakon o bezbjednosti saobraćaja, na primjer, u vidu smanjenja dozvoljene brzine kretanja, smanjivanja dozvoljene količine alkohola u krvi, oduzimanja vozila kao opasne stvari i slično nailazi vrlo često na neprimjereno visok otpor u javnosti, te nedovoljnu podršku izvršne i zakonodavne vlasti.

2. Komoditet (Komfor/udobnost) pojedinca ne može biti iznad interesa zajednice.

Korona: Višednevne zabrane kretanja, obavezno nošenje maske, socijalna i fizička distanca, ograničenja kretanja (zabrana kretanja za starije kategorije stanovništva, zabrana napuštanja mjesta prebivališta, nemogućnost putovanja u inostranstvo i slično)

Saobraćaj: Vožnja pod uticajem alkohola (npr.) ili prekoračenje brzine kretanja apsolutno nije stvar samo pojedinca, već se tiče šire zajednice jer se na taj način ugrožavaju životi drugih učesnika u saobraćaju,

3. Ne možemo se osloniti na savjest pojedinca, već su potrebne snažne i sveobuhatne preventivne i represivne mjere.

Korona: Snažna medijska kampanja podržana i uz učešće predstavnika zdravstvene struke i donosioca odluka, izmjene zakona po hitnom postupku, policija/vojska na ulicama, obavezni 14-dnevni karantini za one koji ulaze u zemlju, samoizolacija kontrolisana od strane komunalne policije i slično.

Saobraćaj: Preventivne kampanje sa skromnim finansijskim sredstvima i skromnim efektima nedovoljno podržane od strane donosioca odluka, kontrola učesnika u saobraćaju od strane policije.

4. Snažne i sveoubhvatne preventivne i represivne mjere mogu se preduzeti i biti efikasne samo uz punu podršku i posvećenost donosioca odluka i uz značajna materijalna i finansijska ulaganja i ulaganja u ljudske resurse.

Korona: Podrška i posvećenost zakonodavne i izvršne vlasti, počevši od najviših zvaničnika, na svim nivoima vlasti u smislu izdvajanja velikih finansijskih sredstava, angažovanja svih raspoloživih ljudskih resursa i podrške svih institucija sistema na svim nivoima vlasti (policija, inspekcija, ...), sveobuhvatana i snažna promocija preventivnih mjera u svim medijima i uz direktno učešće nosioca vlasti na najvišem nivou.

Saobraćaj: Veoma skromna finansijska sredstva namijenjena za unapređenje bezbjednosti saobraćaja (Republika Srpska kroz Budžet Agencija za bezbjednost saobraćaja izdvaja 0,35 KM po stanovniku godišnje), nedostatak spremnosti kod zakonodavne i izvršne vlasti da se uspostavi održivo finansiranje bezbjednosti saobraćaja, stradanje u saobraćaju je vrlo rijetko, skoro nikako, zastupljeno među temama kojima se bave najviši nosioci vlasti, promocija bezbjednog ponašanja u saobraćaju putem medija veoma skromna, jer oglašavanje košta.

5. Odgovornost kreatora i upravljača sistema često se „zamagljuje“ prebacaujući istu na pojedinca.

Korona: Svi eventualni propusti kreatora i upravljača sistema prebacuju se na pojedinca. Primjera ima dosta. Uz ublažavanja mjera i ukidanje skoro svih zabrana kretanja (osim preko granice), te pokretanja privrednih aktivnosti koje su bile zabranjene (ugostiteljstvo, javni prevoz, trgovina i turizam, ...) i omogućavanja sportskih aktivnosti, nadležne ustanove za javno zdravstvo propisale su i uslove, te obavezne procedure za sve ove djelatnosti jer sve ove djelatnosti i događaju okupljaju veći broj ljudi na jednom mjestu. Međutim, za posljedicu smo dobili naglo povećanje broja zaraženih. Umjesto da nadležni putem kontrolnih organa obezbijede poštovanje propisanih uslova i procedura, te eventualno preispitaju valjanost ovih procedura, odgovornost za širenje pandemije prebacuje se na pojedinca u smislu da su građani sami krivi jer se nisu pridržavali propisanih procedura, nosili zaštitnu masku, držali potrebno odstojanje i slično.

Saobraćaj: Slična ili skoro identična siutacija je i u saobraćaju. Navešću samo jedan primjer. Prošle, 2019. godine u Republici Srpskoj jedan od najčešćih tipova saobraćajnih nezgoda sa smrtnim posljedicama je bilo slijetanje sa kolovoza. U ovakvim saobraćajnim nezgodama isključiva odgovornost za nastanak saobraćajne nezgode je na pojedincu, vozaču vozila koje je učestvovalo u saobraćajnoj nezgodi („Vozač je dužan da brzinu kretanja vozila prilagodi osobinama i stanju puta, vidljivosti, preglednosti, atmosferskim prilikama, stanju vozila i tereta, gustini saobraćaja, saobraćajnim znacima i drugim saobraćajnim uslovima ...“). Da odgovornost nije uvijek i isključivo na vozaču pokazuje podaci o broju identifikovanih tzv. opasnih mjesta na putevima Republike Srpske (45 opasnih mjesta zaključno sa 2019. godinom) gdje je osnovni kriterijum broj saobraćajnih nezgoda sa posljedicama po lica. Obaveza upravljača puta jeste da svake godine, nakon provedene identifikacije opasnih mjesta vrši analizu i otklanjanje uzroka koji dovode do saobraćajnih nezgoda na tom mjestu. „Korona rječnikom“ rečeno radi se o tzv. „klasterima/žarištima“ koje je potrebno otkloniti.

Na kraju bih pomenuo jedan vic koji ovih dana kruži društvenim mrežama: „Idu Rak i Korona ulicom i razgovaraju. Kaže Rak ne znam šta je ovo mene se niko ne boji. Kaže njemu Korona, e moj druže loš ti marketing“.  U svakoj šali ima malo i istine. Vrijeme je da se zapitamo zašto se stradanju u saobraćaju posvećuje tako malo pažnje, zašto je smrt u saobraćaju uvijek stvar pojedinca, greška pojedinca („zašto je vozio brzo“, „ zašto je sjeo pijan za volan“, ...), a skoro nikad propust kreatora i upravljača sistema. Zašto često imamo utisak da je borba za podršku mjerama za smanjenje stradanja u saobraćaju „Sizifov posao“. Nadam se i vjerujem da ima nade da poboljšamo „marketing“ u bezbjednosti saobraćaja, da dopremo do onih koji donose odluke, i da stradanje u saobraćaju dobije pažnju koju zaslužuje.